Türklerde Vampir İnancı, Cadı ve Hortlak

Yaygın kanı Türk inanç ve kültür tarihinde vampir inancının olmadığı yolundadır. Aslında bu inançta bizim kültürümüze girmiştir. Yukarıda da belirttiğim gibi, Keltler'den sonra,kıtaya bu inancı getiren Türklerdir.Lakin folklorumuzda vampir adıyla değil,daha çok şamanlığın etkisiyle "hortlak" ve Fars kültürünün etkisiyle "cadı,cadu veya cazu" olarak dilimize ve kültürümüze girmiştir. İkisi de farklı kavramlardır ama vampirlik inancı ile ilintilidir.
Ölen bir kişinin, mezarından çıkıp dolaşmasına "hortlaklık",bunu yapana ise "hortlak" denir. İnanışa göre yaşarken kötülük edenler, başkalarının ağız tadını kaçıranlar, arabozucu ve dedikoducu, geçimsiz insanların ölünce hortlayacağına inanılır. İnanışa göre hortlak çoğunlukla yaşlı kimselerden olur. Gömüldüğü gece mezarından kalkar.Peki neden yaşlılar? Çünkü eski Türklere göre eğer insan savaşta değil de yaşlılıkta ölürse onun Gök Tanrı tarafından Uçmag'a alınmayacağına inanılmıştır. Gene inanışlara göre hortlak gece mezardan kalkan, sırtında kefenle ortalıkta dolaşan bir yaşayan ölü'dür. Bunlar kızdıkları kimselere sataşırlar, hızlı koşarlar, ata binebilirler, silah kullanabilirler, insana kızabilirler, istediklerini döverler, sevdiklerini kaçırırlar, ev basarlar, yol keserler, sözün kısası tıpkı efsanelerde geçen vampirler gibidirler. İnanışa göre, mezarlık yakınlarından geçerken dua okumak hortlağın saldırısından korunmak için etkili bir yoldur. Söylentiler hortlakların genelde çirkin ve ürkütücü olduğunu, sırtında kefen ya da tabut taşıdığını söyler. Anadolu halk inançlarına göre bir kimsenin hortlaması uğursuz bir olaydır. Hortlayan kişinin ahiretten kovulduğuna inanılır. Hortlaklar dişide olur, erkekte. Kimi hortlaklar "hayvan" kılığında gezer, çoklukla ıssız kalmış evlerde, tekin olmayan yerlerde, mezarlıklarda bulunurlar. Görüldüğü üzere vampir inancı ile hortlak inancı arasında pek çok benzerlik vardır. Bir de gene bu inançla ilintili cadı inancı vardır.
Cadı genellikle insanlar arasına dargınlık, kırgınlık sokan, eli günü bir birine düşüren, ortalık karıştırıcı, ara bozucu, boş boğaz kötü bir varlıktır Anadolu halk inanışlarına göre. Cinlerle, perilerle konuşabilir. Gizli nesnelerin yerini bilir.Korkulu ürpertili yerlerde gezer.Geceleri evlere girerek küçük çocukları kaçırır.Genç sevgililerin işine engel olur.
Hortlak ve Cadı farklı şeylerdir. Hortlak, öldükten sonra, tabutuyla ve kefeniyle mezardan çıkanlara da bir yeryüzünde dolanan kimsedir. Cadı ise yer yüzünde yaşayan, kılık değiştiren yaşlı kadındır. Kötü cinlerin yaşadığı dağlarda, kırlarda,ormanlarda,su kıyılarında,göllerde,ev yıkıntılarında,dolaşır,Çocukları hastalar.Kadınları doğum yaparken öldürür.Cadı'nın elinde bir değnek vardır.Beli kambur,yüzü kırışıklarla dolu iğrenç bir koca karıdır.Gözleri oyuktur amam ışıl ışıldır.
Anadolu inançlarında böyle iken Avrupa'da bambaşkadır cadı. Ortaçağ Avrupa’sında çok yaygın bir inanıştır. Papa 11.İnnocent, Avrupa'daki cadı olaylarını inceletmek üzere bir kurul oluşturmuştur. Bu kurulun hazırladığı rapor,15.yüzyılın inanç tarihi açısından çok önemli bir belge sayılır."Cadı Tokmağı"(lat.Malleus Maleficarum,1487) adlı bu rapora göre,aşırı cinsel istek duyan kimi yaşlı kadınların geceleri cadılık yaptığı yazılmıştır.Ayrıca bu yaşlı kadınların insanlar arasında yaşadıkları ve geceleri de cadılık yani yaşayan ölülük ettiği de bu raporda yazılmıştır.Cadılar hep büyücülerle karıştırılsa da kelime yanlış kullanılmıştır ama aslında cadı inancı vampir inancının bir uzantısıdır.Hristiyanlık tarihinde büyücü avları gibi cadı avları da ünlüydü.Hatta Avrupa'da bulunan engizisyon kayıtlarına göre cadılıkla suçlananlar büyücülükle suçlananlardan fazladır.Cadı sayılıp yakılanların sayısı milyonu aşmıştır.Hatta bir seferinde İspanya'da kadın,çocuk karışık otuz bin kişi yakılmıştır!
Hristiyanlıkta bir insanın cadı olup olmadığını anlamak için ilginç metotlar uygulanmıştır. Mesela cadı olduğuna inanılan kişiler vaftiz suyuna atılır, batanların masum, batmayanların ise vaftiz suyunun onları kabul etmediği gerekçesi ile cadı sayıp yakarlarmış. Suyun kaldırma kuvvetinden haliyle bihaber olan papazlar yüzünden bu yöntemle pek çok masum ölmüştür. Cadı inancı ilk insandan günümüze dek süregelmiş bir inançtır. Mağara duvarlarında bulunan ilk cadı resimlerinin, milattan önce 30.000 yıllarından kalmadır. Bir ölümlünün nasıl cadı olabileceği ise ayrı bir inanç konusudur.
Anadolu inançlarına göre eğer bir ölü, karanlık bir oda'da bekletilirse yalnız başına veya üstünden kedi atlarsa, hortlayıp cadı olacağına inanılır. Yaşıyor ise insan ya da köpek eti yiyerek de cadı olabilir. Cadılar inanışa göre toprak ve ceset yiyerek beslenirler. Gece mezarından çıkarak evlere girip yağ, bal, un gibi yiyecekleri birbirine karıştırır.Yatak,yorgan,şilte gibi şeyleri delik deşik edip dağıtır,insanların üzerine taş,toprak gibi şeyler atar.Cadıların bazı olağanüstü güçleri vardır.Bu güçlerini kullanarak insanlara istediğini yaptırır.Anadolu'daki Alkarısı (Albastı) inancıda bir tür cadı(vampir) inancıdır. Yozgat yöresinde ise Karakoncolos ya da Congoloz adlı bir tür cadıya inanılır. İnanışa göre bunlarla mücadele edilmezse giderek daha çok kötülük yapar, topuklarından kanını emerek çocukları öldürürler. Cadılarla ancak "cadıcı" denen kişiler mücadele edebilir.
Çeşitli yöntemlerle cadıları yok ettiğine inanılan kişilere cadı denir. Cadıcı denen kişiler bir anlamda "ocaklı" sayılır. Cadıları kovmak için yapılan yöntemler, büyülü sözler ve dualar babadan oğula geçer. Cadıcılar cadıları kovmak için ilginç yöntemler uygularlar.Mesela bunlardan en çok uygulananı,Türklerin henüz şamanistken Çin'deki Wudan büyücü kültüründen aldıkları ve Anadolu’ya kadar taşıdıkları bir yöntem olan bir kağıda gerekli duayı yazıp yakmak ve sonra küllerini çevreye üflemek büyük parçaların gittiği yönde ana cadıların,küçük parçaların gittikleri yönde yavrularının bulunduğuna inanılır.Cadıcı sonra bu yönlere doğru uzunca bir şiş saplarmış gibi yapar ve böylece cadıları yok ettiğine inanılır.Aynı yöntem Çin'in Wudan bölgesinde uygulanır ama kılıçla.
Batı Trakya Türklerinin yaygın bir inanışına göre cadılar cumartesileri mezarlarından çıkmazlar. Bu yüzden cadıcılar o günlerde cadıların mezarı üzerinde ateş yakarak onları etkisiz hale getirirler. Gene bu yöredeki yaygın inanışa göre cadıları öldürmenin en etkili yolu mezarı açıp, cesedi çıkarıp, karnına kazık çakmak ve yüreğini kaynar suda haşlamaktır. Buda etkili olmazsa cesetd tümüyle yakılır zira ateşin cadılara karşı en etkili silah olacağına inanılır.
Ünlü tarihçi Ali Rıza Seyfi'nin yazdığı "Kazıklı Voyvoda" (Drakula İstanbul'da) adlı eserde konu ile ilgili enteresan bilgiler vardır. Eser 1997 yılında,Kamer yayınları tarafından,1997 yılında,Drakula İstanbul'da adıyla ve Giovanni Scognamillo'nun önsözü ile birlikte yeniden basıldı.Ordada çeşitli bilgiler bulabilirsiniz.